GILDENULAND.nl maakt gebruik van functionele-, analytische- en tracking-cookies om de website te verbeteren. Hiervoor slaan wij informatie op zoals je IP-adres, je surfgedrag en alle persoonsgegevens die je zelf bij ons achterlaat. Wij gebruiken deze gegevens om met tools van andere partijen deze informatie te analyseren om onze website te verbeteren. Je kunt nu direct toestemming geven voor al deze cookies.

Historie

Algemeen - Inleiding - Oprichting - Functie van het Gilde - Activiteiten en gebruiken
 
Algemeen

Dat ons Gilde een rijke historie bezit is bekend bij eigen Gildebroeders. Omdat ook een 'buitenstaander' geïnteresseerd kan zijn (worden) in onze historie volgt vanaf deze pagina een korte beschrijving van de oprichting, de functie, activiteiten en gebruiken, de inrichting etc. van ons Gilde.

Wij hopen dat u met plezier kennis kunt nemen van wat bij de Nulandse Gildebroeders gemeengoed is!

 

 

Veel leesplezier!

 Inleiding

Algemeen bekend is dat de gilden zoals ze nu nog bestaan in de dertiende en veertiende eeuw ontstonden. Toch zijn er mensen die menen dat er vlak na het begin van onze jaartelling, in de tijd van de Germanen, al gilden bestonden.  Geheel uit de lucht gegrepen is deze opvatting niet. Ten eerste is het woord ‘gilde’ van oorsprong Germaans.Het was het offer dat de Germanen gaven tijdens de meerdaagse maaltijd ter herdenking van hun doden. Later werd aan de maaltijd de naam ‘gilde’ verbonden. En daarna duidde de Germanen het maaltijdend gezelschap met ‘gilde’ aan.Ten tweede kenden de Germanen ook genootschappen van gelijkberechtigde vrije mannen, die zich om religieuze en maatschappelijke redenen aan elkaar verbonden. Behalve de samenkomst tijdens de jaarlijkse dodenmaaltijden, ondersteunden ze elkaar ook in geval van gevaar van buitenaf. Ook toen al waren broederschap en weerbaarheid belangrijke elementen van het openbare leven.

Een voorbeeld van zo’n gilde is het Nulandse Gilde St. Antonius Abt.

Oprichting

Wanneer is het gilde Sint Antonius Abt opgericht? Een vraag die al vaak gesteld is. Het exacte antwoord zal hoogstwaarschijnlijk nooit worden ingevuld. De gildekaart en het gildeboek zijn al jaren zoek en waarschijnlijk voor altijd verloren gegaan.Dat het gilde 1599 aanmerkt als het jaar van oprichting, is omdat het oudste schild uit dat jaar dateert. Dat het gilde Sint Antonius Abt ouder is lijkt wel zeker. Zo zijn er verschillende redenen om aan te nemen dat het gilde rond 1550 is opgericht

 

 

 

"Oudste schild geschonken in 1599 door Jonckheer Gereard van Vladeracken" 


Een eerste aanwijzing daarvoor is dat het patroonsjuweel volgens
zilverdeskundigen rond 1540-1550 is gemaakt.
Op dit juweel is een varken en een boom met pijlen gegraveerd.
Daarnaast bevat het twee kleine, vergulde beeldjes van de heilige Antonius
en de heilige Sebastiaan. Het gilde kende in de beginjaren dus waarschijnlijk
twee patroonheiligen. Niet uitzonderlijk overigens, want de Antoniusgilden
waren vroeger vaker met een andere heilige verenigd.

 

"Patroonsjuweel"

In twaalf van de twintig bekende gevallen was dat de heilige Sebastiaan, net als Antonius een pestheilige. De feestdag van de heilige Sebastiaan is op 20 januari, drie dagen na de feestdag van Antonius. Behalve beide beeldjes vermeldt het patroonsjuweel de naam 'Antonius Iacobus Ian van Maris'. Deze naam is echter in geen enkele bron teruggevonden en geeft dus ook geen uitsluitsel over de ouderdom.

Ten tweede zijn er de 'Renseignementen, ten aanzien der Goederen en Bezittingen van de voormaals bestaan hebbende Schutterijen, in de Gemeente van Nuland' uit december 1824. De toenmalige schout, Christiaan van Gogh, meldt daarin: 'De instelling (...) ten minstens zij zijn ingesteld door Keizer Karel den Vijfde (omtrent 1550).'

Tenslotte is er een Noordbrabantsche Illustratie uit 1912. In die editie stond een foto afgedrukt van het Nulandse gilde, waarbij de journalist schrijft dat het gilde Sint-Antonius Abt in 1559 zou zijn opgericht.Waarop hij zich daarbij heeft gebaseerd, is niet bekend. Bovendien is het zeer de vraag hoeveel waarde we aan dit gegeven moeten hechten. Het kan immers evengoed een tikfout zijn en dat de journalist het ons bekende jaar 1599 bedoelde.

 Functie van het gilde
Over de ouderdom is niets met zekerheid te zeggen. Over de doelstelling en functie van het gilde des te meer. Gilde Sint Antonius Abt is hoogstwaarschijnlijk opgericht als een broederschap dat zorgend en biddend door het leven ging. Veel gilden en broederschappen die hulpbetoon en het geloof centraal stelden, namen Antonius Abt als patroonheilige. Schuttersgilden daarentegen, kozen vaak dappere patroonheiligen zoals Sint Sebastiaan en Sint Joris. Antonius wordt algemeen beschouwd als noodhelper en pestheilige en is tevens de patroon van ziekenzorgers en gasthuizen. Op de meeste plaatsen waar Antoniusgilden actief waren, zorgden zij voor zieken en slachtoffers van besmettelijke ziekten. Ook de organisatie van begrafenissen namen zij voor hun rekening.

Na een aantal jaren is het Gilde Sint Antonius Abt zich ook gaan bezighouden met schieten. Veel gildebroeders maakte deze ontwikkelingen door. Of het daarbij alleen om het vermaak ging of ook om de verdediging weten we niet. Algemeen wordt aangenomen dat veel broederschappen zich wapenden om de bevolking en het dorp te kunnen beschermen.

                                                            

 

Activiteiten en gebruiken
Teerdag

Voor een gildebroeder telt ieder jaar een paar belangrijke momenten. De teerdag is er zeker één van. De teerdag valt op de feestdag van de patroonheilige. Voor het gilde Sint Antonius Abt is dat 17 januari, de feestdag van de heilige Antonius.

De inhoud van de teerdag is in de loop der eeuwen sterk veranderd. Zo werden vroeger op de teerdag alle rekeningen voldaan. Ook was de teerdag het moment waarop nieuwe leden toetraden en anderen afscheid namen. De teerdag was tevens het begin van het nieuwe gildejaar (tegenwoordig loopt een gildejaar gelijk met het kalenderjaar). Daarnaast duurde de teerdag vroeger vaak langer dan één dag. Tegenwoordig viert het gilde de teerdag op 17 januari of op de eerste zaterdag erna.

Koningschieten

Kermismaandag is voor het gilde Sint Antonius Abt zeker één van de belangrijkste dagen van het gildejaar. Op kermismaandag schieten de gildebroeders sinds jaar en dag hun nieuwe koning. Vroeger eens per vier jaar, tegenwoordig één keer in de twee jaar. In de jaren dat er geen koningschieten, is schieten de gildebroeders om kleine prijzen.

Gildefeesten

De gildefeesten zijn ongeveer zo oud als de gilden zelf. Al in de dertiende eeuw kwamen gilden bij elkaar om te midden van drank, dans en muziek schietwedstrijden te houden. In 1999 was het gilde Sint Antonius Abt gastheer van de gilden van Kring Maasland, één van de kringen van de Noordbrabantse Federatie van Schuttersgilden. Daarnaast zijn er een aantal Gildedagen, waaraan alleen de gilden uit een kleinere kring (een onderverdeling in de kring Maasland) meedoen. Nuland maakt deel uit van zo’n kleine kring die zich, sedert 1926, Hoge Schuts heeft gedoopt. Deze Hoge Schuts bestaat momenteel uit gilden uit Berlicum, Dinther, Erp, Heeswijk, Maren- Kessel, Nistelrode, Nuland, Oss, Geffen, Rosmalen, Uden, Veghel en Vorstenbosch. Ieder jaar organiseert één van de gilden een Gildedag. Op deze dag wedijveren de deelnemers om de beste schutters, vendeliers en tamboers. Het gilde dat aan het einde van de dag het meeste aantal punten heeft gewonnen wint het wisselschild.

                                                 
Het gilde en de kerk

De gilden hebben altijd een goede en sterke band gehad met de kerk. In de eeuwen waarin de gilden ontstonden, speelde de kerk een bepalende rol. Mensen waren ondergeschikt aan het goddelijke. Ook in het dagelijks leven. Zo waren er tal van heiligen die de mensen bijstonden in geval van gevaar en bij kwalen. Ook nu nog doet menig katholiek een beroep op de zogenoemde beschermheiligen. Denk maar aan de heilige Antonius die wordt aangeroepen als iemand iets kwijt is. Of wat te denken van de heilige Christoffel. Als beschermheilige van reizigers is zijn beeltenis regelmatig terug te vinden op het dashboard van auto’s. Het is daarom niet meer dan logisch dat ook de gilden bescherming zochten bij een passende patroonheilige, dikwijls een martelaar. Schuttersgilden kozen in de meeste gevallen voor militairen of dappere heiligen: Joris, Sebastiaan, Barbara of Catharina. Gilden waarbij de kerk en de maatschappij een belangrijkere rol speelden dan de schutterij gaven de voorkeur aan goede heiligen zoals Anna, Christoffel of Antonius. Antoniusgilden hielden zich vooral bezig met armenzorg, ziekenverpleging en het begraven van doden. Door gebed en offer probeerden zij rampen en epidemieën buiten de deur te houden.

Heiligenverering speelde bij de gilden een grote rol. Op veel attributen van het gilde was – en is nog steeds – een afbeelding van de heilige terug te vinden. Ook hadden veel gilden vroeger een eigen altaar in de kerk of beschikten ze over een eigen kapel.

Het leven van Antonius Abt
Sint Antonius Abt werd geboren in het jaar 251 in het Egyptische dorpje Coma, vlakbij de stad Heraklea. Zijn ouders waren zeer welgesteld. Toen Antonius twintig jaar oud was stierven zijn beide ouders. Geïnspireerd door het heilige evangelie besloot hij een half jaar later de meeste van zijn bezittingen te verdelen onder de armen. Hij hield alleen datgene dat hij en zijn zus nodig hadden om te leven. Kort daarop gaf hij ook zijn laatste bezittingen weg en trok zich terug in een woestijn om een kluizenaarsbestaan te leiden. Zestien jaar lang leefde hij in gehele afzondering in een woestijn. Om in zijn onderhoud te kunnen voorzien hield hij zich bezig met handenarbeid, zoals het vlechten van manden en matten.

In de middeleeuwen was hij de heilige tegen een zeer besmettelijke ziekte, die door de mensen als antoniusvuur werd aangeduid. De ziekte, die vele slachtoffers eiste, leek op gordelroos en ging gepaard met hevige brandende pijnen. Toen later ook varkens door ziekte werden aangetast, ging men het de ‘roode loop’ noemen. Ter bestrijding van de ziekte riepen boeren ook daarbij de hulp in van de heilige Antonius. Vandaar dat bij sint Antonius Abt vaak een varken is afgebeeld.